Listy od czytelników: Anemia u małych dzieci

Jedna z czytelniczek zaniepokojona poziomem żelaza u swojego 18 miesięcznego synka pyta jakie produkty wzbogacą jego dietę w ten składnik.

Przede wszystkim zanim rozpocznie się wzbogacanie diety dziecka produktami bogatymi w żelazo, należy się całkowicie upewnić, że niedobór żelaza w organizmie jest związany z jego niedoborem w diecie. Dlaczego? Często niedobór żelaza może być skutkiem różnych chorób, np. alergii na gluten, alergii na mleko krowie czy celiakię, które wpływają negatywnie na wchłanianie żelaza. Zwiększając wtedy podaż żelaza w diecie krótkotrwale zapobiegamy skutkom niedoboru żelaza a nie jego powodom.

W czasie praktyk w szpitalach często pojawiała się dyskusja czy należy najpierw korygować dietę uzupełniając ją źródłami żelaza czy od razu suplementować pacjentów żelazem czy też podejmować oba działania równocześnie. Odpowiedź należy do rodziców współpracujących z pediatrą oraz dietetykiem. Należy na pewno pamiętać, że suplementy żelaza mogą powodować ciemne zabarwienie stolców oraz zębów, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nudności oraz zwiększyć występowanie zaparć.

Jeśli mówi się o źródłach żelaza trzeba szczegółowo skupiać się na poszczególnych produktach, ponieważ ogólne stwierdzenie, że mięso jest dobrym źródłem żelaza może wprowadzić w błąd. Poszczególne rodzaje mięs różnią się zawartością tego składnika, o czym pisałyśmy tutaj.

Źródła żelaza w diecie wyrażone w mg/100g produktu:

• pasztet pieczony 5.0-3.3
• wątróbka kurczaka 9.5
• wołowina, polędwica 3.1
• cielęcina, łopatka 2.9
• wołowina rozbratel 2.8
• królik, tuszka 2.6
• cielęcina, udziec 2.4
• wołowina, rostbef 2.4
• len, nasiona 17.2
• dynia, pestki 15.0
• kakao 16% proszek 10.7
• mak niebieski 8.1
• soja, nasiona suche 8.9
• żółtko jaja kurzego 7.2
• pistacje 6.7
• pietruszka, liście 5.0
• kasza jaglana 4.8
• sezam 5.9
• soczewica czerwona 5.8
• płatki owsiane 3.9
• płatki jęczmienne 3.6
• słonecznik nasiona 4.2
• morele suszone 3.6
• wiórki kokosowe 3.6

Jeżeli chodzi o osławiony szpinak, warto na jego przykładzie zaznaczyć, że żelazo pochodzące z produktów zwierzęcych czyli żelazo hemowe (znajdujące się w mięsie, żółtku) wchłania się w 20% natomiast żelazo pochodzące z roślin czyli żelazo niehemowe (znajdujące się np. w szpinaku czy otrębach) jedynie w 5 %. Ponadto warzywa i produkty zbożowe często zawierają obok żelaza substancje utrudniające jego wchłanianie. W zapobieganiu anemii nie jest ważne tylko spożywanie artykułów będących źródłami żelaza, ale także sposób w jaki zostają one podane.

Produkty/substancje utrudniające wchłanianie żelaza to:

• taniny występujące w mocnej herbacie,
• błonnik pokarmowy,
• szczawiany występujące w herbacie, szczawiu, SZPINAKU, rabarbarze i botwinie,
• fityniany występujące w zbożach (głównie otrębach), nasionach warzyw strączkowych oraz orzechach,
• wapń, cynk.

Produkty/substancje ułatwiające wchłanianie żelaza:

• Witamina C każdy posiłek, w którym podajemy źródło żelaza powinien być podawany jednocześnie ze źródłem Witaminy C, o których pisałyśmy tutaj,
• Kwas foliowy o którego źródłach pisałyśmy tutaj.

Niedobór żelaza u dzieci jest dosyć powszechnym niedoborem. Jest on związany z:

• nadmiernym spożyciem mleka krowiego (powyżej 700ml), które zawiera niewielkie ilości żelaza a dzieci równocześnie ‚zapełniają’ żołądek mlekiem i nie mają już ‚miejsca’ na dodatkowe produkty zawierające żelazo,
• mleko i produkty mleczne zmniejszają stopień wchłanialności żelaza
• mleko krowie w przypadku małych dzieci może powodować podrażnienie ścian jelita co prowadzi do mikro krwawień, które w rezultacie prowadzą do strat żelaza wraz ze stolcem.

W związku z tym, jeżeli dzieci nie są już karmione piersią zaleca się podawanie im mleka modyfikowanego, wzbogaconego żelazem do 3 roku życia. Właśnie ze względu na niedobór żelaza wprowadza się także dodatkowe posiłki po 6 miesiącu życia. Schemat i model żywienia niemowląt i małych dzieci zaleca podawanie dzieciom:

• żółtka jaj,
• mięsa i ryb,
• ponadto po pierwszym roku życia podawane produkty zbożowe powinny być wzbogacone żelazem.

Zapotrzebowanie na żelazo w 6-12 miesiącu życia to 12 mg, w pierwszym roku życia 7-10mg. Z tych wartości ilość wchłoniętego żelaza to jedynie 10%. Należy jednak pamiętać, że organizm lepiej wchłania żelazo kiedy występują w nim jego niedobory. Przyswajalność żelaza może wtedy wynosić nawet 30%.

Oto przesłany jadłospis dziecka, dostarczający według naszych obliczeń 10.43mg żelaza:

• Śniadanie– 260ml mleka z kaszą manną i jabłkiem startym
• II Śniadanie– banan i jogurt naturalny
• Obiad– warzywa ( włoszczyzna zmiksowana ), mięso wołowe i kasza lub ziemniak/   koncentrat pomidorowy, żółtko
• Kolacja budyń czekoladowy ( jeden słoik )
• mleko z piersi

Przesłany jadłospis dostarcza odpowiednią ilość żelaza dzięki zawartości: mięsa wołowego, żółtka oraz mleka modyfikowanego zawierającego żelazo.

Oto nasze wskazówki, dzięki którym można zwiększyć podaż i przyswajalność żelaza, według najnowszych zaleceń Instytutu Matki i Dziecka, o których wspominałyśmy tutaj. Dziecko w ciągu dnia powinno spożyć:

• 3 porcje mleka i przetworów mlecznych
• 1-2 porcje mięsa, drobiu, ryb oraz jaj
• 5  porcji produktów zbożowych
• 5 porcji warzyw
• 4 porcji owoców
• 1-2 porcji tłuszczy

• Na podstawie powyższych zaleceń oraz ze względu na wpływ mleka krowiego na gospodarkę związaną z żelazem proponujemy zrezygnować z jogurtu naturalnego na rzecz mleka z piersi lub mleka modyfikowanego.

• Świetne źródła żelaza jakimi są żółtko i wołowina zalecamy podawać w osobnych posiłkach, zwiększy to przyswajalność żelaza.

• Ważne jest podawanie produktów bogatych w żelazo razem ze źródłami Witaminy C.
• Żółtko można dodać do zupy zawierającej warzywa.
• Drugie danie obiadowe powinno zawierać oprócz mięsa oraz ziemniaków warzywa lub owoce.

• Jeżeli chodzi o wybór warzyw do zupy odsyłamy do tabeli, która porównuje, które warzywa zawierają najwięcej żelaza wskazując m.in. na buraki, zielony groszek oraz korzeń i natkę pietruszki.

• Podawanie ziemniaków do obiadu jest bardzo racjonalnym wyborem, jednak w przypadku niedoboru żelaza warto stosować je wymiennie z kaszą lub z makaronem, który można przygotować samodzielnie z dodatkiem żółtek.

• Kasza manna nie charakteryzuje się wysoką zawartością żelaza, w przeciwieństwie do kaszy jaglanej czy płatków owsianych. Warto podawać je wymiennie. Jeżeli boisz się nadmiaru błonnika w tych produktach wystarczy kasze lub płatki zmiksować lub ugnieść łyżką, co zmniejszy zawartość tego składnika.

• Jabłko zawiera jedynie 0.3 mg żelaza w 100g produktu, dlatego polecamy podawanie jabłek wymiennie z lepszymi owocowymi źródłami żelaza, które są przedstawionetutaj.

• Warto także wzbogacić dietę dziecka w produkty zbożowe, które według wytycznych Instytutu Matki i Dziecka powinny być spożywane w prawie każdym posiłku.