Zawartość witamin i składników mineralnych w warzywach i owocach

Warzywa i owoce odgrywają ważną rolę w żywieniu człowieka, jest to związane z:

• ich niską wartością kaloryczną (wyjątkiem są m.in winogrona czy  daktyle),
• wysoką zawartością wody,
• niską zawartością tłuszczu (wyjątkiem jest awokado oraz orzechy) i białka (wyjątkiem są m.in zielony gorszek i jarmuż),
• są bardzo dobrym źródłem związków mineralnych (od 0,5 do 2,5% w suchej masie),
• są bardzo dobrym źródłem witamin, w tym Witaminy C, Beta-karotenu, Witaminy E,
• charakteryzują się wysoką zawartością błonnika pokarmowego od 0,5-6,0%,
• ze względu na obecność w nich charakterystycznych substancji działają korzystnie m.in w profilaktyce i leczeniu nowotworów, działają antymiażdżycowo oraz bakteriobójczo.

Skąd pomysł na poniższe tabele porównujące zawartość poszczególnych witamin i składników mineralnych w owocach i warzywach?

• Przede wszystkim, można przedstawić OGÓLNE właściwości warzyw i owoców, jednak nie wszystkie zawierają taką samą ilość np Witaminy A czy innego składnika mineralnego, dlatego jeżeli w Twojej diecie brakuje np. potasu, lepiej sprawdzić, które warzywa i owoce zawierają go najwięcej niż spożywać je ‚na ślepo’,
• jeżeli ktoś ogranicza spożycie owoców ze względu m.in na cukrzycę ciężarnych, dietę redukcyjną może wybrać na podstawie tabel ‚najlepsze’ owoce, będące źródłem największej ilości witamin,
• każdy pacjent powinien mieć dietę dostosowaną do swoich potrzeb, stylu życia oraz jednostki chorobowej, tabele umożliwiają zwiększenie indywidualizacji diety,
• pamiętam jak mój kolega mając praktyki w jednym z warszawskich szpitali, widział jak podczas ostrego dyżuru lekarz po wykonaniu badania krwi zalecił pacjentowi ograniczenie spożycia potasu, na pytanie pacjenta gdzie występuje potas lekarz zalecił znalezienie tej informacji w internecie, dzięki tabelom pacjent nie będzie musiał rezygnować ze wszystkich warzyw i owoców, będzie mógł świadomie porównać je i wybrać.

• bardzo często mówi się, że Beta-karoten występuje w pomarańczowych warzywach i owocach, to prawda, ale nie tylko obecność tego barwnika gwarantuje obecność tej witaminy.

Oto pewne właściwości witamin i składników mineralnych, które mogą wskazać konieczność zwiększonej lub zmniejszonej ich podaży w diecie:

Potas

• W czasie stosowania diety łatwo strawnej niskobiałkowej konieczna jest kontrola pobieranego potasu,
• niedobór potasu wywołuje zatrzymywanie sodu w organizmie, co prowadzi do podniesienia poziomu ciśnienia krwi,
• Dieta DASH Dietary Approaches to Stop Hypertension obniżająca ciśnienie tetnicze krwi bogata jest w: magnez, potas, wapń, białko oraz błonnik,
• wzrost stosunku sodu do potasu w diecie jest czynnikiem zwiększającym występowanie kamicy nerkowej,
• w bulimii dochodzi do zaburzeń gospodarki elektrolitowej, w wyniku czego dochodzi do niedoborów potasu i chloru,
• w diecie Polaków głównym źródłem potasu są ziemniaki,
• nadmiar potasu wydalany jest z moczem,
• choroba trzewna objawia się osłabieniem siły mięśniowej co następuje w wyniku niedoboru potasu i zaniku mięśni,
• niski poziom potasu stwierdza się w zaawansowanych postaciach choroby trzewnej z objawami zespołu złego wchłaniania,
• w chorobie Leśniowskiego-Crohna niedobór sodu i potasu powoduje przewlekłe biegunki i wymioty,
• w przewlekłej niewydolności nerek należy kontrolować zawartość potasu, zawartośc tego składnika w diecie zależy od stopnia uszkodzenia nerek,
• w pierwszym i drugim stopniu; niewydolności utajonej i wyrównanej większość chorych stosuje dietę bogatopotasową ponieważ potas jest nadmiernie wydalany wraz z moczem, przy następnych okresach: niewydolności niewyrównanej i schyłkowej przy równoczesnym podwyższonym poziomie potasu należy ograniczyć jego podaż,
• po przeszczepie nerki podaż potasu zazwyczaj jest nie ograniczona jednak duża dawka cyklosporyny lub wysokie stężenie we krwi, powyżej 6mmol/l może prowadzić do wprowadzenia ponownych ograniczeń,
• badania TERSALT informują o ujemnej korelacji między spożyciem potasu na wysokim poziomie a występowaniem nadciśnienia,
• dieta 1200kcal może dostarczac niewystarczające ilości potasu,
• spożycie potasu w ilości powyżej 350g/ dzień zaleca się osobom po 50 roku życia w celu utrzymania najwyższej masy kostnej,
• podczas biegunki należy zwiększyć spożycie produktów bogatych w potas gdyż może wtedy dochozić do jego nadmiernych strat,
• sole potasowe (substytuty soli, NaCl), soki pomidorowe w dużych ilościach mogą zachodzić w interreakcję z Inhibitorami konwertazy angiotensyny (Chinapryl, Enalapryl, Kaptopryl). Interreakcja powoduje wzrost stężenia potasu we krwi, co skutkuje zaburzeniami rytmu serca, blokiem i zatrzymaniem jego czynności, zaburzeniami czucia w kończynach, bólami głowy, osłabieniem siły mięśniowej, sennością oraz splątaniem,
• interreakcja między glikozydami nasercowymi a Lukrecją powoduje zwiększanie wydalania potasu. Hipokalemia powoduje zwiększenie toksycznego działania glikozydów naparstnicy na serce,
• suplementy Potasu mogą wchodzić w interreakcję z lekiem przeciwarytmicznym Kaptoprylem, co może powodować wzrost stężenia potasu we krwi,
• oraz z lekiem moczopędnym Spironolakton, co również może powodować wzrost stężenia potasu we krwi.

 Fosfor

•  Fosfor wydalany jest z moczem,
• bardzo ważne jest zachowanie prawidłowego stopnia między spożyciem wapnia i fosforu, dla dorosłych powinien wynosić 1:1 a dla dzieci 1,2:1,
• dieta niskobiałkowa wymaga stałej kontroli podaży fosforu,
• u dzieci, które cały czas rosną oraz następuje mineralizacja zębów a także u osób starszych, których zęby uległy zniszczeniom, podaż fosforu w diecie powinna być uważnie kontrolowana,
• niedobory fosforu występują szczególnie często u osób nadużywających alkoholu,
• w przewlekłej niewydolności nerek poziom fosforu powinien być regularnie kontrolowany,
• w niewydolności nerek dochodzi do upośledzenia wydalania fosforu, co prowadzi do odwapnienia i osteoporozy,
• w niewydolności wyrównanej, drugim okresie, należy ograniczyć spożycie fosforu,
• po przeszczepie nerki, spożycie fosforu jest nieograniczone, czasami nawet uzupełnia się ten składnik jeżeli stężenie fosforu we krwi spada poniżej 1mmmol/l,
• absorpcja fosforu w nerkach jest zwiększane przez Witaminę D,
• osobom chorym na osteporozę zaleca się ograniczenie spożycia fosforu w diecie,

• fosfor zmniejsza wchłanianie żelaza.

Witamina A

• odgrywa ważną rolę w naprawie uszkodzonego DNA,
• spożywanie Witaminy A jest szczególnie wskazane w profilaktyce i leczeniu zaćmy,
• jako antyoksydant chroni nas przed nadmiarem wolnych rodników.

Beta karoten

•  jako antyoksydant chroni nas przed nadmiarem wolnych rodników,
• niskie spożycie Beta-karotenu sprzyja powstawaniu i rozwojowi refluksowej choroby przełyku,
• beta karoten i witamina A lepiej wchłaniają się w obecności tłuszczu,
• Beta karoten odgrywa ważną rolę w profilaktyce miażdżycy i leczeniu chorób naczyń sercowych,
• zalecenia dietetyczne przeciwdziałające powstawaniu i rozwojowi choroby zwyrodnieniowej stawów zwracają szczególną uwagę na spożycie Beta karotenu,
• żywność bogata w beta karoten zapobiega powstawaniu raka przełyku,
• Beta karoten zawarty w suplementach zwiększa możliwość wystąpienia raka płuc u osób palacych,
• zalecenia w czasie radioterapii mówią o zapewnieniu odpowiedniej podaży beta karotenu,
• alkohol oraz papierosy mogą obniżać stężenie beta karotenu w osoczu.

Jednostki użyte w tabelach,

Beta karoten

Witamina A:

Witamina A:

Beta karoten

Fosfor:

Potas:

Fosfor:

Potas: